Nierkanker ontdekken middels urinetesten

Zo’n 3.000 Nederlanders krijgen elk jaar de diagnose nierkanker. Nierkanker geeft in de meeste gevallen geen klachten, zijn er wel klachten (bijvoorbeeld bloed bij de urine en pijn in de flank) dan bevindt de ziekte zich vaak al in een vergevorderd stadium en dan is genezing vaak niet meer mogelijk.

Verwijderen nier vaak onnodig
Door het toenemend gebruik van beeldvormende technieken zoals echo, MRI of PET scans, worden er steeds vaker bij toeval plekken of gezwellen op de nier gezien, zogenaamde incidentalomen. Als een dergelijk gezwel op de nier wordt gezien, is het niet altijd duidelijk of het om kanker of om een goedaardige aandoening gaat. Biopten nemen van de nier bij het vermoeden van kanker doen we in Nederland bijna niet. Bij twijfel of het wel of niet kanker betreft, wordt vaak de beslissing genomen de nier gedeeltelijk of geheel te verwijderen. Achteraf blijkt soms dat dit onnodig was, omdat het toch geen nierkanker betrof.

Zoektocht naar biomarkers
Kim Smits startte een onderzoek waarbij zij biomarkers probeert te vinden, waarmee voorafgaand aan een operatie beter te voorspellen is of een gezwel in de nier kwaadaardig of goedaardig is. Biomarkers zijn meetbare indicatoren voor de aan- of afwezigheid van een ziekte of de status van het lichaam. Voorbeelden hiervan zijn o.a. glucose voor suikerziekte en HCG bij een zwangerschap. Het type biomarker dat Kim Smits onderzoekt is gebaseerd op veranderingen rondom de DNA code van cellen. Deze biomarkers kunnen worden gemeten in tumorweefsel, maar ook in alternatieven voor weefsel zoals bloed of urine. Het doel is om die biomarkers te vinden in urine van nierkanker patiënten, maar juist niet in de urine van gezonde personen. Dit zou dan gebruikt kunnen worden als een eenvoudige test waarmee een arts kan bepalen of er een verdenking is op nierkanker of niet. Als de urinetest uitsluitsel geeft dat de patiënt zeker geen nierkanker heeft, dan hoeft een patiënt dus niet geopereerd te worden.

Promotieonderzoek
In 2018 kreeg Kim Smits financiële steun van Kankeronderzoekfonds Limburg, waardoor zij Kim Lommen kon aanstellen om haar te ondersteunen in haar zoektocht naar biomarkers. Kim Lommen werkt vanaf dat moment aan haar promotieonderzoek binnen dit onderwerp, wat zij in 2022 zal afronden. Zij startte met een analyse van honderden gepubliceerde studies die zich op hetzelfde onderwerp richtten en ging vervolgens zelf in het lab van start met het onderzoeken van honderden nierkanker weefsels. Als eerste was het belangrijk om een aantal mogelijke biomarkers voor nierkanker te selecteren: uiteindelijk bleven er negen over. Die negen zijn in theorie geschikt voor gebruik bij opsporing van nierkanker. Ook was het op dat moment al mogelijk om het DNA uit urine van nierkanker patiënten te isoleren, zodat het in het lab kon worden onderzocht op de aanwezigheid van de biomarkers.

Samenwerking met Radboudumc in Nijmegen
Via samenwerking met het Radboudumc in Nijmegen hebben Kim en Kim een serie van zo’n 250 urinemonsters verkregen, welke in de afgelopen maanden in het lab onderzocht zijn. De verkregen data zijn veelbelovend, maar er zijn nog heel veel urine analyses nodig om met zekerheid te kunnen zeggen dat de biomarkers echt bruikbaar zijn voor het herkennen van nierkanker. Bovendien moet alle urine die onderzocht wordt aan bepaalde kwaliteitseisen voldoen. Zo moeten de urinemonsters bijvoorbeeld binnen een aantal uren zijn ingevroren, en mag er niet te veel zijn toegevoegd aan de urine omdat de biomarkers dan helaas onmeetbaar worden.

Maastrichtse Urine Biobank
Omdat het verkrijgen van zo’n grote set urinemonsters lastig is, zijn Kim en Kim, samen met de afdeling Urologie, inmiddels in het MUMC+ gestart met de opzet van de Maastrichtse Urine Biobank. Dit is een doorlopende studie waarbij urologische (kanker) patiënten gevraagd wordt een potje urine en een vragenlijst in te leveren voordat zij geopereerd worden. De urinemonsters worden vervolgens opgeslagen in de centrale biobank van het MUMC+. Door Covid-19 heeft het helaas erg lang geduurd totdat de biobank van start kon gaan, maar sinds twee maanden wordt er actief urine verzameld!  

Klik op deze link voor een filmpje dat is gemaakt in het kader van dit onderzoek, hierin nemen Kim Smits en Kim Lommen je mee voor een kijkje op het lab!


Kim Smits en Kim Lommen in het Lab (Foto: Photostique)